ویژگی‌ها و برکات ماه مبارک رمضان – قسمت دوم

زمان مطالعه: ۵ دقیقه

۶- تغییر تقدیر: وجود شب قدر در ماه مبارک رمضان، بدان معناست که هرساله با تکرار شب قدر در این ماه مبارک رمضان فرصتی استثنایی برای بشر فراهم می‌آید تا بتواند مقدرات خویش را با دعا و استغفار و توبه و توسل و مانند آن‌ها دگرگون کند و سرنوشتی دیگر برای خویش رقم زند؛ زیرا از نظر قرآن انسان‌ها اگر برکات آسمان و زمین را می‌خواهند می‌بایست ایمان و تقوا را با هم در خود به نمایش گذارند (اعراف، آیه ۱۹۶) که درماه مبارک رمضان با روزه گرفتن این عمل انجام می‌شود. (بقره، آیه ۱۸۳)

 

بنابراین، کسی که شب قدر ماه مبارک رمضان را درک کند، می‌تواند با این اعمال خاص پیش از آنکه تقدیری بد و ناخوشایند برایش رقم بخورد آن را تغییر دهد. امام صادق (ع) فرمود: التقدیر فى لیلهًْ تسعهًْ عشر و الابرام فى لیلهًْ احدى و عشرین و الامضاء فى لیلهًْ ثلاث و عشرین؛ برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مى‏گیرد و تصویب آن در شب بیست ویکم و تنفیذ آن در شب بیست‏ و سوم. (وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۵۹)

 

روزه‌داران برای اینکه بتوانند تقدیر را تغییر دهند می‌توانند از اعمال این شب‌ها به بهترین وجه بهره گیرند؛ زیرا عمل‌های عادی در این شب‌ها ویژگی خاصی می‌یابند و ارزش آن با شب‌های دیگر فرق دارد؛ چنانکه از امام صادق (ع) سؤال شد: کیف تکون لیلهًْ القدر خیرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فی‌ها خیر من العمل فى الف شهر لیس فی‌ها لیلهًْ القدر؛ چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: کار نیک در آن شب از کار در هزار ماه که در آن‌ها شب قدر نباشد بهتر است. (وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۵۶، ح ۲)

 

از همین رو روایت است که فضیل بن یسار گوید: کان ابوجعفر (ع) اذا کان لیلهًْ احدى و عشرین و لیلهًْ ثلاث و عشرین اخذ فى الدعا حتى یزول اللیل فاذا زال اللیل صلى؛ امام باقر (ع) در شب بیست و یکم و بیست‏ و سوم ماه رمضان مشغول دعا مى‏شد تا شب بسر آید و آنگاه که شب به پایان مى‏رسید نماز صبح را مى‏خواند. (وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۶۰، ح ۴)

 

۷- استجابت دعا: از نظر قرآن، برخی از حالات انسانی و نیز ازمنه و امکنه در اجابت دعا از سوی خدا نقش دارد؛ چنانکه حالت تضرع و انابه، نماز و روزه و حضور در مسجد الحرام و اماکن مقدس همچون عتبات عالیات، نقش اساسی در دعا و اجابت دارد.

 

خدا پس از بیان احکام روزه در ماه مبارک رمضان می‌فرماید: و هرگاه بندگان من از تو در‌باره من بپرسند؛ بگو: من نزدیکم و دعاى دعاکننده را به هنگامى که مرا بخواند اجابت مى ‏کنم. پس آنان باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند. (بقره، آیه ۱۸۶) به سخن دیگر، کسی که در ماه مبارک رمضان به فرمان الهی گردن می‌نهد و روزه می‌گیرد بطور طبیعی از اهل تقوای خدا بوده و چنین شخصی به خدا نزدیک شده است؛ و همین نزدیکی است که بستر اجابت دعا را از سوی خدا فراهم می‌آورد.

 

۸- استعانت از روزه: از نظر قرآن، ماه رمضان، ماه مبارک و سرشار از برکت است؛ زیرا شرایطی برای انسان در این ماه فراهم است که در دیگر ماه‌ها کمتر فراهم است؛ از جمله آنکه انسان می‌تواند با استعانت از روزه در این ماه از توجه خاص الهی بهره‌مند شود؛ زیرا از نظر قرآن، اگر کسی بخواهد از یاری الهی برخوردار شود، می‌بایست روزه و نماز را به کار گیرد (بقره، آیه ۴۵) براساس روایت تفسیری مراد از صبر در آیه همان روزه است. از امام صادق (ع) روایت شده است: مراد از صبر، روزه است.

 

هنگامى که سختى یا گرفتارى شدید به شخص وارد شد، روزه بگیرد، زیرا خداىـ عزّوجلّ‌ـ مى فرماید: از صبر یارى بجویید، یعنى از روزه. (تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۶، ح ۱۸۲)

 

۹- ایجاد ملکه صبر: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های پیامبران اولوا العزم، داشتن صبر در اقسام وانواع آن یعنی صبر بر طاعت و صبر در برابر معصیت و صبر در مصیبت است. خدا می‌فرماید: فَاصْبِرْ کَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ؛ پس همان گونه که پیامبران نستوه صبر کردند صبر کن! (احقاف، آیه ۳۵)

 

مومنان نیز می‌بایست این گونه خود را در سطح پیامبران بالا بکشند و با صبوری بر حکم‌های تکوینی و تشریعی، خود را به مقامات عالی برسانند. (بقره، آیه ۱۵۵) از نظر قرآن، روزه یکی از اموری است که صبر را در انسان ایجاد می‌کند؛ از همین رو خدا می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید به صبر و نماز استعانت بجویید؛ زیرا خدا با صابران است. (بقره، آیه ۱۳۵ و ۴۵)

 

از نظر قرآن دستیابی به صبر و شکیبایی موجب می‌شود تا انسان به تقوایی برسد که عاقبت خوشی را برای آنان رقم می‌زند: موسى به قوم خود گفت: از خدا استعانت و یارى جویید و صبر و پایدارى ورزید که زمین از آن خداست. آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد مى‏ دهد؛ و عاقب و فرجام نیک براى پرهیزکاران است. (اعراف، آیه ۱۲۸) شکی نیست که روزه تامین‌کننده صبر و نیز تحقق بخش تقوای اخص است؛ بنابراین با روزه می‌توان به مقام متقین و صابران دست یافت و از برکات و آثار آن از جمله فرجام نیک بهره‌مند و عاقبت به خیر شد.

 

۱۰- تعظیم خدا: انسان‌ها می‌بایست خدا را عظیم شمرده و او را تعظیم کنند؛ از نظر قرآن ماه مبارک رمضان فرصتی است که می‌توان این عمل را به خوبی انجام داد؛ زیرا روزه به‌ویژه در ماه مبارک رمضان، موجب توجّه به عظمت خدا و ستودن او به بزرگى می‌شود. (بقره، آیات ۱۸۳ تا ۱۸۵)

 

بر اساس همین آیات است که در روایات از ماه مبارک رمضان به عظمت سخن به میان آمده و امیرمومنان علی (ع) رمضان را ماه خدا و شعبان را ماه پیامبرخدا و رجب را ماه خود می‌نامند و می‌فرماید: شهر رمضان شهرالله و شعبان شهر رسول‌الله و رجب شهرى؛ رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. (وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۶۶، ح ۲۳)

 

۱۱- برکت در شب‌ها و روزها: شب و روز ماه مبارک رمضان برکت دارد؛ زیرا شیاطین در این ماه در غل و زنجیر هستند و اگر هوا‌های نفسانی درونی بگذارد انسان می‌تواند بیشترین بهره را از ماه برای کسب تقوای الهی و آثار آن ببرد و خود را به خدا نزدیک ساخته و مقرب درگاه او شود.

 

شب‌های آن نیز دارای برکت است و در‌های آسمان به‌ویژه در شب‌های قدر برای بهره‌گیری از هر خواسته‌ای باز است و خدا در این شب‌ها دعای بندگانش را پاسخ می‌دهد. (بقره، آیات ۱۸۳ تا ۱۸۶؛ قدر، آیات ۱ تا ۵) از همین رو از پیامبر (ص) روایت شده که در ماه مهمانی خدا درهاى آسمان در شب اول ماه رمضان باز می‌شود و تا شب آخر آن بسته نخواهد شد. آن حضرت (ص) می‌فرماید: شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ شَهرٌ یُضاعِفُ اللّه‏ُ فیهِ الحَسَناتِ وَ یَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ وَ هُوَ شَهرُ البَرَکَهًْ ِ؛ ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهى است که خداوند در آن حسنات را مى‏افزاید و گناهان را پاک مى‏کند و آن ماه برکت است. (بحارالأنوار، ج ۹۶، ص ۳۴۰، ح ۵)

 

همچنین رسول خدا (ص) فرمود: هو شهر اوله رحمهًْ و اوسطه مغفرهًْ و اخره عتق من النار؛ رمضان ماهى است که ابتدایش رحمت است و میانه‏اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم. (بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۲) و نیز می‌فرماید: ان ابواب السماء تفتح فى اول لیلهًْ من شهر رمضان و لا تغلق الى اخر لیلهًْ منه؛ درهاى آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده مى‏شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد. (بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۴)